Kütahya Ulu Cami

Kütahya Merkez’de bulunmakta olan Ulu Cami, Yıldırım Beyazıt'ın valilik yaptığı dönemde yapılmaya başlanmış, ve 1410 senesinde de yapımı tamamlanmıştır. Ulu Cami, Kütahya'nın, içerisi en geniş olan camisi olarak bilinmekte olup, bu genişlik sadece caminin iç kısmı için geçerlidir.

Ulu Cami’de dikkat çeken bir detaydan söz etmek istersek, çinileri ile ünlü olan Kütahya, Kabe tasviri haricinde Ulu Cami’de herhangi bir çini kullanımı gerçekleştirmemiştir, ve bu durum da oldukça ilgi çekici bir detay niteliğindedir. Sultan 2. Abdülhamit 1893 senesinde Ulu Cami’ye bugünkü şeklini tam olarak verdirmiş bulunmakta olup, caminin, güney hariç üç yönünden giriş kapısının bulunduğunu belirtmemiz gerekmektedir.

Ulu Cami ile ilgili yapılmış olan vakıf kayıtlarına bakıldığında ise, caminin isminin Beyazıt Han Cami olarak geçtiğini belirtmemiz gerekmektedir

 

Kütahya Merkez'de bulunan caminin inşasında tamamı ile kesme taş kullanılmıştır. Kütahya Ulu Cami; 64 pencereye, 2 tam kubbeye ve 6 yarım kubbeye sahiptir

Ulu Camilerin Unutulan Özellikleri

 Büyük Selçuklu, Anadolu Selçuklu ve Beylikler döneminde Anadolu'nun dört bir köşesinde sultanların insanlara güven vermek, dini vecibelerini yerine getirmelerine yardımcı olmak, komşularına mali ve askeri güçleri ile kültürel ve mimari zenginliklerini göstermek amacıyla inşa ettirdiği ulu camiiler, bugün ibadet işlevinin dışındaki yönleriyle pek hatırlanmıyor.

                        

Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Türk İslam Sanatları Tarihi Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Abdulkadir Dündar, AA muhabirine yaptığı açıklamada, cami-i kebir, orta cami ve büyük cami olarak da adlandırılan ulu camilerin halkın cuma ve bayram namazını kıldığı tek merkezler olmasının yanı sıra etraflarında bulundurdukları medrese, türbe, hastane, aşhane, mektep, kütüphane, çarşı, hamam ve çeşmeleriyle alışveriş merkezlerinin en eski örnekleri arasında sayıldığını bildirdi.
 Ulu camilerin ilk örneğinin Hazreti Muhammed'in Mekke'den Medine'ye hicretinin ardından Medine'de inşa edilen Mescid-i Nebevi olduğuna işaret eden Dündar, Mescid-i Nebevi'nin bir ibadet mekanı olmasının yanı sıra ilim, eğitim, yönetim, adalet işlerinin yürütüldüğü ve önemli kararların alındığı bir merkez olduğunu ifade etti.

Diyarbakır Ulu Cami

Diyarbakır Kalesi'nin surları üzerinde Harput Kapısı ile Mardin Kapısı'nı birleştiren eksenin batısında yer alan cami.

Diyarbakır Ulu Camii'nin duvarlarında ise Cami ile şöyle bilgiler verilmektedir:

"Amid'in 639 yılında İslam dünyasının eline geçmesiyle şehrin en büyük kilisesi olan Mar Toma Kilisesi (Katedral) Ulu Camiye dönüştürülmüştür. Eserin kilise olarak kullanılmasından önce Pagan Dönemine ait putperest mekânı da olduğu bilinmektedir. Anadolu'nun en eski camilerinden biri olarak kabul edilen Ulu Cami, İslam dünyasının 5. Harem-i Şerifi (Mukaddes Mabet) olarak kabul edilmektedir. Cami'nin dört ayrı cephesi Müslümanlığın dört ana mezhebine ayrılmıştır. Günümüzde de hanefiler Şafiiler iki ayrı mekânda ibadetlerini sürdürmektedir. Tarihinde deprem ve yangına da maruz kalan Ulu Cami, değişik dönemlerde onarılmış ve her onarımında da yeni yapılar eklenerek bugünkü şeklini almıştır. Cami avlusunda Romalılardan kalma bir güneş saati bulunmaktadır." Aslında her ne kadar son cümleye kadar farklı yorumlar olmasa da son cümlede bahsi geçen Güneş Saati'nin sahibi ve mucidi, Şırnak doğumlu Ebû’l İz İbni İsmail İbni Rezzaz El Cezerî olarak da bilinmektedir.

 

Anadolu'nun en eski camisidir.639 yılında Diyarbakır'a egemen olan müslüman Araplar tarafından şehrin merkezindeki en büyük mabedin (Martoma Kilisesi) camiye çevrilmesiyle oluşturulmuştur. Daha sonra 1091 yılında Büyük Selçuklu Hükümdarı Melikşah'ın buyruğu ile büyük bir onarım gördüğünü, değişik dönemlerde birçok kez onarım ve eklentilerle bugünkü şeklini aldığını kitabelerinden öğrenmekteyiz. 1115 yılında ğeçirdigi yangın ve deprem sonucu içerisindeki kemerler sutunlar bezemeli taşlar hepsi yıkılmıştır.dışarıda bulunan mermer taşları bu tarihten sonra yayılmıştır. Erken islam döneminin ünlü Şam Emeviye Cami'nin (benzerliklerden dolayı) Anadolu'ya yansıması olarak yorumlanan Diyarbakır Ulu Camii, İslam aleminin 5. Harem-i Şerifi olarak kabul edilmektedir. Ayrıca Camide sibernetiğin babası olarak kabul edilen ünlü bilgin El Cezeri'nin yaptığı güneş saati bulunmaktadır.

 

Divriği Ulu Cami (Sivas)

  

                                  
                                                                                           Divriği Ulu camii'de namaz kılan insan gölgesi

Divriği ve civarında en erken yerleşim Hititler Dönemi'ne kadar inmektedir. Yöre, Mengücekoğullarının yönetimi altında olduğu dönemde Ahmet Şah ve eşi Turan Melek tarafından camii ile birlikte 1228-1229 yıllarında yaptırılmıştır. İslam mimarisinin bu başyapıtı iki kubbeli türbeye sahip bir cami ve ona bitişik bir hastaneden oluşmaktadır. Yapılar, mimari özelliklerinin yanı sıra, sergilediği zengin Anadolu geleneksel taş işçiliği örnekleriyle UNESCO Dünya Miras Listesi'nde yer almaktadır.